Gustav Klimt
Jego zamiłowanie do malarstwa, kobiet i jeziora Attersee
Dzieciństwo i młodość Gustava Klimta - ur. 14 lipca 1862 - drugiego z siedmiorga dzieci drobnomieszczańskiej rodziny z Baumgarten, przedmieścia Wiednia o wiejskim jeszcze wówczas charakterze, przypadają na okres intensywnego rozwoju przemysłowego. W tym czasie powstają właśnie najokazalsze budowle Ringstraße.
Mimo trudnej sytuacji ekonomicznej życie rodzinne układa się harmonijnie. Także w późniejszym czasie rodzeństwo pozostanie ze sobą mocno związane. Uzdolnionemu młodemu Gustavowi, kosztem wielkich poświęceń, umożliwiono naukę w Szkole Rzemiosła Artystycznego, późniejszej Wyższej Szkole Sztuki Stosowanej. Wkrótce Klimt znalazł się w kręgu artystów, którzy uczestniczyli w kształtowaniu wyglądu właśnie wybudowanych budowli na Ringstraße. Wspólnie ze swoim bratem Ernstem i Franzem Matschem założył "Towarzystwo Arystyczne", które przez dziesięć lat uczestniczyło w wykańczaniu wnętrz pałaców, willi, teatrów i muzeów w Wiedniu i w całej monarchii naddunajskiej. Po śmierci Ernsta wspólnota artystyczna zaczyna się rozpadać. Jednak Gustav Klimt dawno już wyrósł artystycznie z historyczno-dekoracyjnego wystroju wnętrz. W Wiedniu przełomu wieków, w którym swoje dzieła publikuje Zygmunt Freud, także sztuka szuka nowych dróg. Pod wpływem symbolizmu Klimt poszukuje własnego języka form, umożliwiającego mu przedstawienie krajobrazów duchowych, zdominowanych przez mroczne uczucia i pełne nadziei senne marzenia.
W 1897 r. Klimt w jednej chwili staje w światłach jupiterów. Jako prezes Stowarzyszenia Artystów Austriackich jest wiodącą postacią wśród tzw. secesjonistów, dążących do odnowy w sztuce. Pawilon Secesji na wiedeńskim Placu Karola staje się budynkiem wystawowym nowego ruchu. Jest to okres największych jak do tej pory skandali artystycznych, których punkt szczytowy nastąpił w 1900 r., kiedy Klimt ukończył obrazy przedstawiające alegorie wydziałów Uniwersytetu Wiedeńskiego.
W Emilii Flöge, właścicielce salonu mody, Klimt, odnajduje przyjaciółkę na całe życie. To ona pokazuje mu okolice jeziora Attersee w Salzkammergut, gdzie co roku, z kilkoma tylko wyjątkami, Klimt spędza lato. Powstały tam imponujące obrazy pejzażowe, w których widoczna jest jego słabość do kwiatowej kolorystyki natury.
Od „Fryzu Beethovena“, powstałego z okazji XIV wystawy Secesji w 1902 r., rozpoczyna się nowy w etap w działalności artystycznej Gustava Klimta, poprzez dominację ornamentyki i intensywne posługiwanie się złotem zapowiadający ten okres jego twórczości, którego ukoronowanie stanowi powstały w latach 1907/1908 obraz „Pocałunek”.
Po trzech dekadach intensywnej pracy, licznych triumfach i konfliktach, Klimt doznaje udaru, w wyniku którego umiera dnia 6 lutego 1918, w wieku niespełna 56 lat. Został pochowany na cmentarzu w dzielnicy Hietzing. Ostatnie i jedyne zachowane atelier Gustava Klimta w wiedeńskiej dzielnicy Hietzingl.
Przegląd twórczości Gustava Klimta
Gustav Klimt nigdy nie mówił o sobie, zawsze odsyłał do swoich dzieł. Mimo odniesionego sukcesu, w stosunkach towarzyskich przez całe życie czuł się niepewnie. Paradował w niebieskim kitlu malarskim z potarganymi włosami i mówił dialektem, jakim zwykła mówić jego rodzina. Mimo zaszczytów ze strony rodziny cesarskiej był ignorowany przez arystokrację. Był malarzem rozwijającego się mieszczaństwa, którego przedstawicielki najczęściej portretował w swoich wizerunkach kobiet, jak również zdobył licznych żydowskich mecenasów, otwartych na nowe tendencje w sztuce.
Klimt żył w epoce, którą Hermann Broch nazwał „wesołą apokalipsą”. W swych dziełach Klimt ukazywał czasy ambiwalencji i wielkich przełomów. 1918 – rok jego śmierci – to okres przełomowy. W tym samym roku zmarło wielu dorównujących mu talentem towarzyszy, takich jak Otto Wagner, Kolo Moser i Egon Schiele, jednocześnie jest to rok upadku monarchii naddunajskiej. Nadchodzi czas kryzysu gospodarczego, wspomnienie o fin de siécle blednie. Kolejną cezurę wyznaczają lata terroru nazistowskiego. Wiele żydowskich rodzin, których członkowie byli niegdyś mecenasami i przyjaciółmi Klimta, staje się ofiarami reżimu lub musi udać się na emigrację.
„…bo boję się prawdziwej miłości i czuję przed nią respekt." Gustav Klimt skoncentrował się w swych portretach, z wyjątkiem wczesnych obrazów, wyłącznie na wizerunkach kobiet. Portrety i rysunki pozwalają określić go jako jednego z największych malarzy erotycznych w historii sztuki.
O Gustavie Klimcie, który nigdy się nie ożenił i mieszkał z matką aż do jej śmierci, krążyły po Wiedniu przełomu wieków niezliczone plotki, przypisujące mu romanse zarówno z modelkami, jaki i mieszczańskimi zleceniodawczyniami jego obrazów. Miał podobno 14 nieślubnych dzieci.
Związek z Emilią Flöge
Niewyjaśniony pozostał jego trwający przez całe życie bliski związek z Emilią Flöge. Kiedy kilkadziesiąt lat później odkryto ich korespondencję, nie udzieliła ona żadnego wyjaśnienia, gubiąc się w codzienności. Jednak właśnie w niej wyraża się wieloletnie głębokie przywiązanie, istniejące między Emilią Flöge a malarzem.
Niezależnie od tego, ile prawdy było w plotkach, bywały czasy, gdy sytuacja zaostrzała się do tego stopnia, że Klimt, jak sam to kiedyś wyznał, tracił już rozeznanie we własnej sytuacji uczuciowej. Kiedy po skandalu z Almą Schindler, później Almą Mahler-Werfel, której czynił awanse, wracał z pośpiechu z Wenecji do Wiednia, nie zapomniał natychmiast zatelegrafować do Emilii Flöge, aby poinformować ją o swym przybyciu. Jednocześnie podobno myślał o tym, że dwie z jego modelek mają wkrótce urodzić dzieci, które ma on zamiar uznać za swoje.
Muzy malarza
Nie ulega jednak wątpliwości, że twórczość Klimta jest niezwykle nasycona erotyzmem. Szczegółowość rysunków w zaskakujący sposób wyprzedza erotyczne dzieła młodszego i bardzo przez Klimta docenianego Egona Schiele. Klimt nie ogranicza się jednak do tworzenia aktów młodych kobiet, lecz maluje wszystkie formy kobiecości, zarówno ciążę, jak wiek i utratę cielesnej urody. Zgodnie z duchem czasu kobiecość jest dla Klimta podporządkowana naturze, której cyklicznemu porządkowi stawania się i przemijania daje wyraz w portretach kobiet.
U szczytu swojej twórczości Klimt wplata postacie kobiet utrwalone na swych portretach w ornamentalny system, który służy reprezentacji, ale jednocześnie dzięki skoncentrowaniu środków malarskich na twarzy i dłoniach stwarza dystans pomiędzy oglądającym a modelką. Później funkcję tę przejmie kolor, który w portretach zyskuje pewien rodzaj własnego życia, a ornament, jak poprzednio, będzie podkreślał dwuwymiarowość obrazów. Mimo dążenia do dystansu Klimtowi udaje się w trudny do określenia sposób wytworzyć atmosferę napięcia pomiędzy oglądającym a przedstawionymi kobietami, która po części jest powodem tej szczególnej fascynacji, od dawna wyróżniającej portrety kobiet Klimta.
Portret Adele Bloch-Bauer I
Portret Adeli Bloch-Bauer I stanowi zapewne koronne dzieło wśród kobiecych portretów Klimta. Zainspirowany przykładem przedstawionej na mozaikach w bazylice San Vitale w Rawennie cesarzowej Teodory z VI Wieku, Klimt wystawił pomnik uwielbieni
Źródła inspiracji
Gustav Klimt podróżował wiele, choć niechętnie. Najlepiej czuł się w domu w Wiedniu i nad Attersse w Salzkammergut, gdzie co roku spędzał lato. O swoich wrażeniach z podróży zagranicznych pisał niechętnie i w krótkich słowach. O ile bizantyjskie mozaiki czy dzieła średniowiecznych artystów robiły na nim wrażenie, próżno szukać w jego relacjach entuzjazmu czy zachwytu. Jeszcze kilka lat potrwało, zanim Klimt ujął swe wrażenia w języku, którym władał bez żadnych ograniczeń: w swym malarstwie.
Przy tym Klimt nie musiał podróżować, aby zaznać inspiracji od dawnych mistrzów. W wiedeńskim Muzeum Historii Sztuk Pięknych mógł przestudiować bogaty zbiór obrazów Diego Velázqueza. O tym, jak wielkie zrobiły one na nim wrażenie, można wnioskować z podszytego ironią stwierdzenia: „Jest tylko dwóch malarzy: Velázquez i ja.“ W portrecie Fritzy Riedler ostatecznie połączył oba wpływy. Po raz pierwszy w obrazie Gustava Klimta dominowała jednolita złota powierzchnia. Tym samym rozpoczął się „złoty okres” w jego twórczości, którego punktem kulminacyjnym stał się ostatecznie „Pocałunek”.
Lato nad jeziorem Attersee
Pełną przepychu przeszłość można do dziś podziwiać nad Attersee, gdzie Klimt tak chętnie spędzał wakacje: wille Orléans i Ransonnet są dziś hotelami: Villa Weiss i Grafengut, hotel Villa Paulick oferuje wycieczki z przewodnikiem, a Villa Polese, prywatna rezydencja, często otwiera swoje podwoje na spotkania literackie.
Gustav Klimt i jezioro Attersee
Gustav Klimt uwielbiał dobre jedzenie - i często nie znajdował umiaru. Według przyjaciół artysty "spożywał swoje wystawne posiłki z oczywistą przyjemnością, dwie do trzech porcji każdego dania, a jeśli był zapraszany do domów przyjaciół, Klimtowi zawsze podawano dwa dodatkowe talerze".
Artysta często jadał śniadania w mleczarni Tivoli w pobliżu parku pałacowego Schönbrunn - z kawą, babką Gugelhupf i bitą śmietaną. Wieczorami lubił pieczeń wołową Girardi lub słodkie chlebki à la Tegetthoff. Próbując tych ponadczasowych klasyków w wiedeńskich restauracjach i kawiarniach łatwo zrozumieć, dlaczego bon vivant tak bardzo je lubił.